Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony przy głównej drodze przechodzącej przez wieś. Niecałe 50 m. na zachód (kierunek Mleczkowo) od krzyża przydrożnego umieszczonego na po środku wsi, na skrzyżowaniu dróg. Niemal naprzeciwko cmentarza znajduje się budynek z czerwonej cegły będący dawną szkołą ewangelicką. Od północy i zachodu cmentarz graniczy z lasem, od południa z drogą utwardzoną i wiejską zabudową, a od wschodu z nieużytkami.
Podstawowe informacje
| Data założenia | prawdopodobnie już w 1779 |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Dąbrowa Biskupia (od 1857), Murzynko (1845-1857), we wsi dom modlitwy już w 1779 |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,50 ha |
| Nr działki | 101 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | 1928 |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci |
| Stan zachowania | BARDZO ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Roślinność
| Drzewa | - |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | pokrzywy, glistnik jaskółcze ziele, bluszcz, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza nieznany. Brak informacji o istnieniu alei.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obejścia | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 8 | I poł. XX w. | lastryko, beton | w tym destrukty |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 3 | I poł. XX w. | piaskowiec, beton | betonowa tablica bez inskrypcji (3) oraz piaskowcowy pomnik w formie uciętego pnia dębu na imitującym skały cokole. Na pniu umieszczono pole z inskrypcją, a nad nim krzyż i miejsce na zdjęcie osoby zmarłej. Cokół również posiada inskrypcję od frontu. |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 8 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Tymoteusz Słowikowski, 2014; fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Wilkostowie.
Historia
Pierwsza wzmianka o Wilkostowie pochodzi z 1409 roku. Był to majątek rycerski, potem szlachecki. Najpierw posiadali go Pomianowie (późniejsi Wilkostowscy), potem Kaczkowscy, Kownaccy, von Wartensleben (I poł. XIX w.), Schendel-Pełkowscy (II poł. XIX w.). Ci ostatni odziedziczyli w spadku po Wartenslebenach około połowy XIX w. także Ośniszczewo, Zduny i folwark Żelechin. W 1892 Królewska Komisja Generalna rozparcelowała majątek, zaś resztówkę nabyli niejaki Friedrich i Kreiss (obaj z Hesji). W 1895 połączono olędry i dawny obszar dworski tworząc wieś o nazwie Elsenheim.
Najstarsza wiarygodna wzmianka o luteranach w Wilkostowie pochodzi z 1766 roku z wizytacji parafialnej z polecenia biskupa Antoniego Ostrowskiego, a wykonanej przez kanonika Franciszka Grochowalskiego. Wsród informacji dotyczących parafii w Grabiu znajdziemy wiadomość o luteranach zamieszkujących wieś Wilkostów inaczej zwanej Oledrami, w licznie 58 osób. Z kolei wizytacja parafii Grabie z polecenia biskupa Józefa Rybińskiego, a wykonanej przez kanonika Bazylego Złockiego w 1779 dostarcza, że luteranie z Wilkostowa posiadają własny dom modlitwy. Zatem ukazane na mapie Holendry Wilkostowo (zwane także Hubami) powstały przynajmniej w latach 60. XVIII stulecia, a istnienie własnego domu modlitwy mocno uprawdopodabnia funkcjonowanie cmentarza już wówczas (lata 70. XVIIII w.), jak również oznacza, że luteranie posiadali własną szkołę. Formalnie zaczęli podlegać parafii ewangelicko-unijnej wraz z powołaniem takowej w Murzynku w 1845, a kilkanaście lat później zostali przypisani do parafii w Dąbrowie Biskupiej. Według statystyk z lat 80. XIX wieku dawna część dworska była zdominowana przez katolików, a na olędrach mieszkali niemal wyłącznie ewangelicy. Pierwszy polski spis powszechny z 1921, a więc już sporo lat po parcelacji ewangelicy stanowili 53% całej populacji.
Ludzie
Księga adresowa z 1903: Brandt, Friedrich, Gerth, Heinrich, Koltoniak, Kopec, Kreiss, Luedtke, Marquardt, Mroziński, Ruther, Schreiber, Schumann, Schulz (nauczyciel), Świercz, Timm (sołtys), Ziegenhagen
Lista strat z I wojny światowej (osoby ranne, zabite, zaginione bądź przetrzymywane w obozach jenieckich): Bednarski, Bohlmann, Breitkreuz, Buczkowski, Cohn, Dobslaw, Eggert, Fischer, Gerth, Gollnick, Graszyk, Keβler, Kopp, Kostrzewski, Kuschminski, Lewandowski, Lüdtke, Meyer, Milcarek, Nawra, Ruther, Schmidt, Schwirske, Schümann, Sniesewski, Streip, Świercz, Timm, Vogt, Wilke, Witt, Wozniak, Zahn, Żmudziński, Zühlke
Nazwiska z księgi adresowej Polski z 1928: Cichocki (wiatrak), Rozenthal (właściciel ziemski), Weihsert (artykuły kolonialne), Wize (kowal)
Bibliografia:
- 3177 Neugrabia, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1909.
- Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen dem Areal nach von 500 Morgen, Berlin, 1872, s. 62-63.
- Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 168.
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 485.
- „Dziennik Kujawski” z 18.11.1894, nr 265, s. 3.
- Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, Hohensalza: Lehmann, 1911, s. 100-101, 710-711.
- Z. Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI wieku, 1964, s. 62.
- A. C. Holsche, Der Netzdistrikt: ein Beitrage zur Länder und Völkerkunde mit statistischen Nachrichten, 1793, s. 199.
- S. Kozierowski, Badanie nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, t. 2 M-Z, 1922, s. 469.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1481.
- W.Kujawski, Repetytorium Ksiąg Wizytacyjnych Diecezji Kujawsko-Pomorskiej przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku, cz. 2: Wizytacje XVIII wieku, Z 2: Wizytacje drugiej połowy XVIII wieku, “Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2001, t. 76, s. 165.
- W.Kujawski, Repetytorium Ksiąg Wizytacyjnych Diecezji Kujawsko-Pomorskiej przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku, cz. 2: Wizytacje XVIII wieku, Z 3: Wizytacje drugiej połowy XVIII wieku, “Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2000, t. 73, s. 351.
- Kurzgefasstes statistisches Handbuch der Provinz Posen, Posen, 1877, s. 154.
- K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 300.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 23.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 478.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 82.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 73.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 98-99.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 206-207.
- Wilkostowo. To kiedyś były Prusy (31.01.2012), …byłem i widziałem…, http://jerzy-foto.blogspot.com/2011/12/wilkostowo-to-kiedys-byy-prusy.html [dostęp: 06.06.2014]
- M. Wiśniewski, Bach w krzakach, blog „Kamień na kamieniu“ (13.06.2014), https://kamiennakamieniu.wordpress.com/2014/06/13/bach-w-krzakach