Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu w południowej części wsi. Z Sępólna Krajeńskiego wyjeżdżamy ulicą Targową kierując się w stronę miejscowości Kawle. Jedziemy cały czas prosto. W odległości ok. 900 metrów od krańców zabudowań w Kawlach mamy skrzyżowanie z polnymi drogami. Tu skręcamy w lewo i po 700 metrach stajemy. Cmentarz widzimy po prawej stronie, w polu, w odległości 300 metrów. Ze wszystkich stron otaczają go grunty uprawne.
Podstawowe informacje
| Data założenia | I poł. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Sępólno Krajeńskie (od 1773), na pocz. XVIII w. dom modlitwy w Wiśniewce, rozebrany w 1721 |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,15 ha |
| Nr działki | 188 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | k. XIX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | likwidacja, śmieci, splantowanie terenu |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1920?, - |
Roślinność
| Drzewa | dąb, klon, sosna, świerk, … |
| Krzewy | lilak |
| Inne | … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ zewnętrzny cmentarza czytelny. Układ wewnętrzny częściowo czytelny. Brak informacji o alei.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mogiły obmurowane | TAK | 6 | k. XIX - I poł. XX w. | beton | |
| Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 1 | k. XIX w./ p. XX w. | piaskowiec, beton | - |
| Mogiły ziemne | TAK | ? | - | - | - |
| Pola grobowe | TAK | 1 | k. XIX / p. Xx w. | beton | |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 1 | pocz. XX w. | piaskowiec | - |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | 9 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Wiśniewie
Historia
Najstarsza wzmianka pochodzi z 1412 roku. Na początku XVIII wieku istniał tu zbór ewangelicki, rozebrany w 1739 roku. Miejscowy sołtys był stanowczo przeciwny zburzeniu i odesłano go do więzienia w Więcborku. Sępoleńska kronika parafialna przedstawiła go (sołtysa) jako luterańskiego charyzmatycznego przybysza z Pomorza. W Więcborku próbowano go bez powodzenia nawrócić na katolicyzm. Ostatecznie został skazany na śmierć. Przed szafotem nie wyrzekł się protestantyzmu i sam położył głowę na pniu. Hrabia Potulicki nakazał go uwolnić. Podobno zawołał Pozwólcie mu odejść staremu szelmie. Wolny sołtys otrzymał od posiadającej dożywotnio Wiśniewę, Katarzyny Tuczyńskiej, przywilej na 10 morgów ziemi i prawo do ważenia piwa. W III i IV ćw. XVIII wieku wieś należała do Potulickich z Więcborka. Najprawdopodobniej w II ćw. XIX wieku miejscowi chłopi zostali uwłaszczeni. W 1853 wybuchła tu epidemia ospy.
Szkoła ewangelicka istniała od 1772 roku choć wcześniejsze istnienie zboru każe podejrzewać, że prowadzono w nim nauczanie, tak więc początki edukacji w Wiśniewie są wcześniejsze. Protestanci stanowili absolutną większość mieszkanców. Spis powszechny z 1921 wykazał, że stanowili 97% społeczności. Ich parafia mieściła się w Sępólnie Krajeńskim. Wiśniewa stanowiła jedną z najbardziej zniemczonych miejscowości. W 1938 roku 83% mieszkańców było Niemcami.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Bethke, Bleck, Boeck, Bottcher, Frase, Gerth, Hinz, Hollatz, Kannenberg, Klawitter, Klawon, Kottke, Krause, Kruger, Look, Meinke, Mohlzahn, Muller, Rahr, Schulz, Schonke, Strehlau, Teske, Tessmer, Wiedenhoft, Zech, Zitzlaff
Nauczyciel w 1925: Fryc Kraego
W księdze adresowej z 1928 r. wymieniono nazwiska: Bleck (właściciel ziemski, 73ha), Klawitter (właściciel ziemski, 70ha), Wiedenhoft (sklep)
Bibliografia:
- 193 Huettenbusch, 1:100000, Karte des Deutsches Reiches, 1893.
- E. Calier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, Poznań: W. Simon, 1886, s. 49.
- J. Dorawa, Szkice z dziejów wsi podsępoleńskich, [w:] "Dzieje Sępólna Krajeńskiego" pod red. Z. Biegańskiego, 2010, s. 532-534.
- J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 259.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen, Neidenburg, 1890, s. 492-494.
- Informacje o Wiśniewie na stronie powiatu sępoleńskiego, https://www.powiat-sepolno.pl/448,wisniewa
- E. Jacobson, Topographisch-statistisches Handbuch für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1868, s. 14-15.
- Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 51.
- S. Kozierowski, Badanie nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski. Tom II M-Z, Poznań: Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1922, s. 477.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1243.
- A. Mietz, Archidiakonat kamieński archidiecezji gnieźnieńskiej. Struktura terytorialna i stan kościołów w czasach staropolskich 1512-1772, Włocławek: Lega, 2005, s. 106.
- F. W. F. Schmidt, Der Der Kreis Flatow in seinem gesammten Beziehungen, Thorn, 1867, s. 269.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 43.
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego gminy Sępólno Krajeńskie. Cz. I. Uwarunkowania, 2010, s. 61.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 612.
- M. Wojciechowski, Powiat sępoleński w latach 1920-1939, Sępólno Krajeńskie, 2009, s. 147.