Cmentarz ewangelicki - Włościbórz I

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

3SzZOT0TZAOPhxg31ppt9n_fHLd_iB7d82m-52T-R-fjEEyuF2hcFr5TSnA7SX9psvgW3Bf7Tzf8GKM=w320

Opis cmentarza

polny.png
Położenie

Cmentarz położony w południowo-zachodniej części wsi, ok. 500 metrów w linii prostej od skrzyżowania gdzie skręca się w stronę kościoła, pod lasem, przy drodze prowadzącej w stronę Niechorza. Od północy i wschodu sąsiaduje z gruntami ornymi, a od południa i zachodu z drogami

Podstawowe informacje
Data założenia I poł. XIX w.
Wyznanie ewangelicki
Ówczesna parafia Włościbórz (od 1901), Sępólno (1772-1901)
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,08 ha [*]
Nr działki 377
Kształt czworokąt nieforemny
Najstarszy zachowany nagrobek ?
Istniejąca dokumentacja Karta cmentarza, oprac. C. Ostas, 1988.
Zagrożenia śmieci
Stan zachowania BARDZO ZŁY, Typ III
Data zamknięcia, likwidacji ? [**], -

[*] - według karty cmentarza miał on 0,35 ha, co raczej jest błędem gdyż zdjęcia z 1988 pokazują taki sam obszar jak w 2015.
[**] - niewykluczone, że z cmentarza przestano korzystać z chwilą utworzenia cmentarza nowego, bądź kilka lat po jego utworzeniu.

Roślinność
Drzewa dąb, świerk? …
Krzewy lilak, ….
Inne trawa…

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza częściowo czytelny. Brak danych o alei.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Krzyże NIE - - - -
Obeliski NIE - - - -
Mogiły obmurowane TAK 1 k. XIX / p. XX w. beton z postumentem
Mogiły ziemne NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Płyty pionowe NIE - - - -
Pola grobowe NIE - - - -
Postumenty TAK 3 k. XIX w / p. XX w. piaskowiec 1 przy mogile i dąbek i wolnostojący destrukt
Przyścienne NIE - - - -
ŁĄCZNIE 3 stanowiska
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - XIX w. kamienie polne resztki muru kamiennego
Brama NIE - - - -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne NIE - - - -
Inskrypcje

Istnieje jedna przeoczona inskrypcja - patrz fot. 6 z 1988.

Galeria zdjęć

fot. Karolina Falleńczyk, 2015

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9

fot. Karta cmentarza, oprac. C. Ostas, 1988

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8

Renowacja

Nie przeprowadzono. Karta cmentarza podaje, że w 1988 było 15 nagrobków. Co ciekawe wigówka z 1935 wcale nie odnotowuje jego istnienia.

Osadnictwo we Włościborzu

Historia

Najwcześniejsze informacje o Włościborzu pochodzą z 1373 roku i dotyczą budowy zamku przez Arnolda z Wałdowa. Zatem od początku był to majątek szlachecki w posiadaniu rodu Wałdowskich. W 1383 doszło do walk pomiędzy rodami Wałdowskich walczących po stronie Nałęczów, a Grzymalitami, którzy zrujnowali im posiadłości. Późniejsi właściciele Włościborza pochodzący od Wałdowskich zaczęli się tytułować nazwiskiem Włościborscy i legitymować herbem Topór. Byli obecni jeszcze w 1546. W 1680 posiadłość była w rękach stolnika z Czarnkowa, Kajetana de Rautenberg z Garczyńskich. Dalsi poznani właściciele wywodzili się z rodów: Kalkstein-Stoliński (1767), Sadowski (1772), Gostomski (1788), Zawadzki (1800), Lesse z Drożdżenicy. Po nich Włościborzem władali Wagnerowie (od przynajmniej 1854). W 1830 majątek składał się z: majątku Włościbórz, folwarków Włościborek i Męczyhudoba (Justinenhof), kolonii Marientorf, lasu, wiatraka, młyna, browaru i gorzelni. Całość została sprzedana Prądzyńskiemu ze Skarpy, a ten w 1894 sprzedał to komisji kolonizacyjnej.
W latach 1900-1903 wycięto las na potrzeby kolonistów, a obszar dworski zamieniono w 1901 na gminę wiejską. Dwór zamieniono na plebanię, a w parku zbudowano kościół (1903). Podlegający pod Sępólno Krajeńskie ewangelicy z Włościborza i Włościborka wraz z będącymi od 1895 w parafii Obodowo-Sośno ewangelikami z Wałdowa, Wałdówka, Komierowa i Komierówka utworzyli samodzielną parafię Włościbórz w 1901. W 1904 kolonistom do osiedlenia się oddano także Łąki Maryjne.
W 1906 dokonano odsłonięcia pomnika cesarza Wilhelma II. Było to popiersie w mundurze admiralskim umieszczone na 2 metrowym cokole. Postument wykonał Bruno Klatt z Gdańska, a popiersie rzeźbiarz Friedrich Pfanschmidt z Berlina.
Pierwsza szkoła (zapewne katolicka) istniała już w 1819 roku. Do czasu kolonizacji Włościbórz był zamieszkiwany przez znikomą ilość ewangelików. W 1895 stanowili 12% mieszkańców. Jej efekt to 84% protestantów według pierwszego spisu powszechnego z 1921. W okresie międzywojennym resztówka majątku należała do gminy.

Ludzie

Księga adresowa z 1906: Belz (szewc), Dobrenz (gościniec), Frank (mleczarnia parowa), Gerth (gościniec), Hardwig (krawiec), Hinz (kowal), Klawitter (krawiec), Kunz (kowal), Marquardt (stolarz), Meinke (stolarz), Roschke (stelmach), Schauer (młyn), Schlieter (kowal), Schukei (krawiec), Seel (szewc)

Lista strat z I wojny światowej: Bahr, Boruta, Broszczyk, Czaplewski, Damm, Frosina, Folz, Gollnick, Greyczek, Hass, Heimann, Jahnke, Janosch, Jażdżewski, Kluska, Krause, Kruger, Łabodziński, Lange, Loss, Mertin, Mielke, Muller, Niezwicki, Orzada, Patyna, Remus, Rennewanz, Schaer, Schewe, Schliep, Schutka, Szkoda, Tkaczyk, Trojanowski, Warmbier, Weinandt

Nauczyciele w 1925: Fryderyk Boetcher i Józef Plichta

W księdze adresowej z 1928 r. wymieniono nazwiska: Bauman (karczma), Belz (szewc), Bethke (szewc), Blumke (stolarz), Brumundt (artykuły kolonialne, kołodziej, krawiec), Grzegorzewski (kowal), Hinz (kołodziej), Kowalski (młyn parowy), Kwasigroch (karczma), Lach (młyn), Marquardt (stolarz), Mielke (młyn), Perykarz (kowal), Szafer (krawiec), Tomaszewski (młyn)

Księga adresowa z 1941: Baumann (gościniec), Frase (stelmach), Jahnke (stolarz), Kroll (przemysł budowlany), Marquardt (młyn), Meier (szewc), Wiśniewski (młyn),

Bibliografia:

  1. 2571 Zempelburg, 1:25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1874. comp.jpg
  2. Amtsblatt für den Regierungsbezirk Marienwerder, 1854, t. 44, s. 175. comp.jpg
  3. E. Calier, Powiat nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, Poznań: W. Simon, 1886, s. 49-50. comp.jpg
  4. F. Calsow, General-Adressbuch der Ritterguts- und Gutsbesitzer in Norddeutschland, T. IV Westpreussen, Berlin, 1872, s. 128-129. comp.jpg
  5. Deutsches Reichs-Adressbuch, 1906, s. 283. comp.jpg
  6. Deutsches Reichs-Adressbuch, 1941, s. 91. comp.jpg
  7. J. Dorawa, Szkice z dziejów wsi podsępoleńskich, [w:] "Dzieje Sępólna Krajeńskiego" pod red. Z. Biegańskiego, 2010, s. 535-537.
  8. Gemeindelexikon für die Provinz Westpreussen : auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 2. Dezember 1895 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1898, s. 168-169. comp.jpg
  9. Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche, Berlin, 1880, s. 14-15. comp.jpg
  10. A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 492-494. comp.jpg
  11. W. Hubatch, Die evangelischen General-Kirchenvisitationen in den von Ost- und Westpreußen sowie Posen 1920 abgetrennten Kirchenkreisen, Göttingen : Vandenhoeck & Ruprecht, 1971, s. 155-156.
  12. Informacje o Włościborzu na stronie powiatu sępoleńskiego, https://www.powiat-sepolno.pl/231,wlosciborz?&nobreakup#akapit_695
  13. Kalendarz nauczycielski na rok 1925, Tuchola, 1924, s. 51. comp.jpg
  14. Karta cmentarza, oprac. C. Ostas, 1988.
  15. Krajna i Nakło : studja i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum imienia Bolesława Krzywoustego w Nakle, 1926, s. 53, 64. comp.jpg
  16. J. Krzepela, Rody ziem pruskich, cz. I, Kraków, 1927, s. 109. comp.jpg
  17. Księga adresowa gospodarstw rolnych ponad 50 hektarów województwa pomorskiego, Toruń, 1929, s. 478-479. comp.jpg
  18. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1243. comp.jpg
  19. R. Lida, Prawdziwy społecznik, "Wiadomości krajeńskie", wersja internetowa z 06.04.2014, http://krajna.com.pl/a/prawdziwy-spolecznik
  20. P35 S25 B SĘPÓLNO, 1:25 000, WIG, 1935 comp.jpg
  21. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 54. comp.jpg
  22. F. W. F. Schmidt, Der Der Kreis Flatow in seinem gesammten Beziehungen, Thorn, 1867, s. 289-290. comp.jpg
  23. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 43. comp.jpg
  24. Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego gminy Sępólno Krajeńskie. Cz. I. Uwarunkowania, 2010, s. 58, 61. comp.jpg
  25. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 718. comp.jpg
  26. Teki Dworzaczka, http://teki.bkpan.poznan.pl/index_regesty.html
  27. Włościbórz w Polonia Maior - Fontes, dokument elektroniczny, 2009. comp.jpg
  28. Zasób Kirchliches Archivzentrum Berlin, http://kab.scopearchiv.ch/detail.aspx?ID=215913
cmentarzewangelickiwlosciborz
wersja strony: 2, ostatnia edycja: 05 Feb 2017 07:41
Edytuj Oceń (0) Tagi Historia Pliki Drukuj Narzędzia + Opcje
O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License