Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w polu niecałe 200 metrów od głównej drogi biegnącej przez wieś. Jadąc od strony Chełmży mamy ruiny kościoła, zaraz potem most na Strudze Toruńskiej. Prawie 100 metrów dalej, naprzeciwko gospodarstwa po prawej stronie mamy ścieżkę w lewo w pole. Tą ścieżką dojdziemy do wysypiska śmieci, a tuz obok mamy łąkę otoczoną z 3 stron drzewami. W części północnej są krzaki. To jest cmentarz. Od północy, wschodu i południa sąsiaduje z polami, a od zachodniej strony z wysypiskiem.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1908-1914 (bliżej 1914?) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Zelgno (od 1912), Ryńsk (1898-1912), Chełmża (1803-1898) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,23 ha |
| Nr działki | 28 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | okres międzywojenny ? |
| Istniejąca dokumentacja | APE Malbork, sygn. 9/59/0/1928, [Cmentarz komunalny w Zajączkowie - regulacja stosunków własnościowych], 1908-1914 |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja, likwidacja |
| Stan zachowania | FATALNY, Typ III |
| Data zamknięcia | 1945?, - |
Trudno określić, czy cmentarz istniał już w 1908, czy powstał bliżej 1914 gdyż na starych mapach z 1909 i 1913 nie zaznaczono cmentarza. Pojawia się dopiero na mapie z 1926.
Roślinność
| Drzewa | jesion, akacja, |
| Krzewy | lilak, … |
| Inne | barwinek, trawa, pokrzywy, … |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza nieczytelny. Brak informacji o istnieniu alei. Ścieżka od strony drogi gruntowej wtórna.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | 2 | I poł. XX w. | lastryko, beton | w tym destrukty |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 2 stanowiska | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak danych o osobach znanych i zasłużonych pochowanych na cmentarzu.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
fot. Kornel Pleskot, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Nie wiadomo czy cała działka stanowiła cmentarz i nagrobki zostały zlikwidowane, czy też pochówki odbywały się wyłącznie w północnej części. Cmentarz nie figuruje w ewidencji zabytków i co za tym idzie nie jest ujety w SUiKZP gminy Chełmża.
Osadnictwo w Zajączkowie
Historia
Najwcześniejsza wzmianka pochodzi z 1222 natomiast pierwsze informacje o majątku rycerskim z czasów gdy Zajączkowo podlegało administracyjnie wójtostwu lipienieckiemu z 1424 (okres krzyżacki). W okresie I Rzeczpospolitej, od przynajmniej 1517 Zajączkowo znajduje się w rękach rodziny Rokusz. Następnie na skutek koligacji rodzinnych majątek przeszedł w ręce Konarskich, a potem rodziny Estken (mieszczanie z Torunia), która posiadała go w XVII w. Kolejni znani właściciele to Stanisław Jawosz (1706), Franciszek Jaszeński i Świętosław Radowicki (1713), rodzina Piwnickich (1742-1786), Mieroszewscy (1786-1802), Borowscy (1802-1834). W 1834 Zajaczkowo nabył na drodze licytacji Gustav Hertel. W 1904 nazwa miejscowości została zniemczona na Senzkau, a rok później w 1905 majątek został sprzedany komisji kolonizacyjnej.
Efekt kolonizacji uwidocznił się w statystykach. W drugiej połowie lat 80. XIX w. Zajączkowo liczyło 19% ewangelików. Pierwszy spis powszechny z 1921 mówi o 71% ewangelików. Podlegali pod parafię ewangelicką w Zelgnie, przedtem w Ryńsku, a przez prawie cały XIX wiek pod Chełmżę.
Parafia zajączkowska musiała istnieć już w 1445 (wg zachowanych źródeł pisanych aczkolwiek sposób zbudowania zdradza, że mógł powstać jeszcze w XIII wieku) i była wezwania Św. Jana Chrzciciela. Był to budynek z kamienia, fundacji prywatnej. Podupadł w czasie reformacji i dopiero za czasów Konarskich został wyremontowany. Ostatnie nabożeństwo odbyło się w 1835. Protestancki właściciel Hertell nie był zainteresowany patronatem kościoła katolickiego. W 1865 rozebrano go pozostawiając jedynie kamienne mury.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Ario, Bethke, Dombrowski, Kunitzki, Kunter, Malkowski, Marschallkowski, Schulz, Witkowski
Bibliografia:
- APE Malbork, sygn. 9/59/0/1928, [Cmentarz komunalny w Zajączkowie - regulacja stosunków własnościowych], 1908-1914
- R. Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej, 1880, s. 55-56.
- "Gazeta Toruńska" z 05.12.1905, nr 278, s. 3.
- A. Harnoch, Chronik und Statistik der evangelischen Kirchen in den Provinzen Ost- und Westpreussen. Neidenburg, 1890, s. 549.
- H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 593-595.
- P36 S27 TORUŃ, Mapa taktyczna Polski 1:100 000, WIG, 1926.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 58.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIV, s. 289.
- Zajączkowo w internetowym "Słowniku geograficzno-historycznym ziem polskich w średniowieczu", http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=2120&q=zajączkowo