Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
![]() |
Opis cmentarza


Położenie
Cmentarz położony po środku wsi, na lekkim wzniesieniu, z trzech stron ograniczony przez drogi bite. Od strony północnej sąsiaduje z drogą biegnącą przez całą wieś, a następnie z gospodarstwem, od strony zachodniej z drogą ograniczającą go od gospodarstwa, a od strony wschodniej z drogą, a dalej z lasem.
Podstawowe informacje
Data założenia | |
Wyznanie | ewangelicki |
Ówczesna parafia | Gniewkowo(od 1886), Murzynko (1846-1886), przedtem Inowrocław |
Status | nieczynny |
Powierzchnia | ~0,40 ha |
Nr działki | 56/1 |
Kształt | zbliżony do odwróconego trójkąta |
Najstarszy zachowany nagrobek | XIX w. |
Istniejąca dokumentacja | ? |
Zagrożenia | śmieci |
Stan zachowania | PONIŻEJ PRZECIĘTNEJ, Typ VI |
Układ cmentarza całkowicie zatarty. Stan zachowania nekropolii poniżej przeciętnej z uwagi na dewastacje i ubytki nagrobków. Zachowały 2 elementy z inskrypcjami [Ins. 1], [Ins. 2] oraz 1 niekompletne szkło marblitowe [Ins. 3]. Absolutną większość stanowią mogiły umocnione, w tym co najmniej jedna z wieku XIX [Fot. 7] i inna (zapewne również z XIX w) z motywem zdobniczym po bokach [Fot. 2], [Fot. 3].
Roślinność
Drzewa | Dąb, Robinia akacjowa, Wiąz |
Krzewy | Iglaki |
Inne |
Brak alei. Brak zarejestrowanych pomników przyrody, choć 4 dęby mają bardzo słuszną średnicę. Pole cmentarza ograniczone przez kilkanaście sztuk robini akacjowych.
Nagrobki i inne elementy
Nagrobki | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
Cippusy | NIE | - | - | - | - |
Grobowce | NIE | - | - | - | - |
Krzyże | NIE | - | - | - | - |
Obejścia | NIE | - | - | - | - |
Obeliski | NIE | - | - | - | - |
Mogiły obmurowane | TAK | 16 | najstarszy XIX w. | lastryko | dziecięcy, 2 destrukty |
Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
Elementy | |||||
Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
Brama | NIE | - | - | - | - |
Kościół | NIE | - | - | - | - |
Kaplica | NIE | - | - | - | - |
Inne | TAK | - | - | - | krzyż oraz kamień upamiętniający renowację |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2012; Fot. Karolina Falleńczyk, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Karolina Falleńczyk, 2015;
fot. Michał P. Wiśniewski, 2012;
Renowacja
Przeprowadzono w latach 2008 - 2011 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Na Rzecz Rozwoju Zajezierza w ramach projektu "Tylko pamięć…" Prace porządkowe polegały na wycięciu ogromnej ilości krzewów, odchwaszczenia terenu i posadzeniu trawy. Na koniec zainstalowano krzyż, posadzono tuje tworząc aleje i postawiono kamień upamiętniający z tablicą. Na koniec odbyło się nabożeństwo, które poprowadził ks. proboszcz Tadeusz Krzymiński z parafii rzymskokatolickiej pw. św. Mikołaja i św. Konstancji w Gniewkowie. Najwięcej pracy włożyli mieszkańcy wsi Zajezierze i Nadleśnictwo Gniewkowo.
Cmentarz przez cały czas jest pod opieką mieszkańców wsi, którzy w 2014 r. ponownie wycieli porastającą roślinność.
Osadnictwo w Zajezierzu
Historia
1860: 97%
1921: 75%
…
szkoła od 1860 co najmniej
Ludzie
Księga adresowa z 1903 r. zawiera następujące nazwiska: Dobslaw, Fenske, Gerth (sołtys), Hauswald, Rahn (karczma, tartak), Streifling, Wolfram (leśniczy)
Lista strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Becker, Fege, Fehlau, Galster, Gerth, Gunter, Hartwig, Kilian, Lemke, Muller, Thober, Weiss, Witt, Witzke, Wolfram
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Rahn (młyn, tartak)
Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Rahn (sklep, tartak)
Źródła i opracowania:
- 3076 Schirpitz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1910.
- Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno : mit den Städten Urgenau, Kruschwitz, Strelno sowie Mogilno und Pakosch, Inowrazlaw: Kujawischer Bote, 1903, s. 160.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 340.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1491.
- E. Romanowska, Był cmentarz, nie ma cmentarza [dostęp 11.10.2012]
.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 23
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIV, s. 291.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 82-83.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 143.