Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w zachodniej części miejscowości, na skraju lasu przy ul. Gilowej. Po wjeździe do Zielonki ulicą Bydgoską dojeżdżamy do ronda z kapliczką gdzie skręcamy w lewo w drogę idącą wzdłuż lasu (ul. Dzięciołowa), a następnie skręcamy w lewo w Gilową (także skraj lasu). Po około 170 metrach po lewej stronie widzimy cmentarz. Od zachodu sąsiaduje z drogą, którą dojechaliśmy, z pozostałych stron otoczony jest przez las.
Podstawowe informacje
| Data założenia | k. XIX / p. XX w.* |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Ciele (od 1866), Bydgoszcz (1772-1866) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,42ha |
| Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie 150 |
| Kształt | zbliżony do prostokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek | p. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | likwidacja, śmieci, zalesienie |
| Stan zachowania | ZŁY, typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
[*] - musiał powstać pomiędzy 1896, a 1911 rokiem.
Roślinność
| Drzewa | dąb, sosna, … |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | trawa, … |
Brak pomników przyrody. Układ wewnętrzny częściowo nieczytelny. Aleje wtórne.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mogiły obmurowane | TAK | ? | k. XIX / p. XX w. - I poł. XX w | lastryko, beton | - |
| Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | ? | k. XIX / p. XX w. - I poł. XX w. | beton | |
| Mogiły ziemne | ? | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | ? | k. XIX / p. XX w. - I poł. XX w | beton | - |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | >30 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | I poł. XX w. | beton | studnia? |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
 |
| fot. 20 |
 |
| fot. 21 |
 |
| fot. 22 |
 |
| fot. 23 |
|
| fot. 24 |
 |
| fot. 25 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Zielonce
Historia
Pierwsze wzmianki o Zielonce pochodzą z 1712 roku. Według ówczenej wizji starostwa i wójtostwa bydgoskiego w Zielonce mieszkało 4 olęderskich gospodarzy jednak nie byli oni w stanie siać, a tym samym zapłacić czynsz. O tym, że sytuacja spowodowana wojną północna była dramatyczna przekonano się rok później. W 1713 Zielonka zapisana była jako deserta, a więc wieś opuszczona. Następne dekady zmieniły sytuację. Według lustracji z 1744 znów mieszkało tu 4 gospodarzy na podstawie kontraktu olęderskiego zawartego na 10 lat z wójtem bydgoskim Henrykiem Baudissonem. Następny kontrakt spisano w 1756 z wójtem Henrykiem Bruhlem. Wtedy to trójka olędrów (Breck, Ferau i Glim) podpisała go na 50 lat. W 1818 wieś liczyła 9 dymów i 66 mieszkańców, a w 1846 już 15 dymów i 105 mieszkańców. Zdecydowana większość była wyznania ewangelickiego. Według danych z 1860 aż 93% to protestanci. Istniała już wtedy szkoła ewangelicka. Zgodnie z podziałem parafialnym ewangelicy podlegali od 1866 pod parafię ewangelicka w Cielu, a przedtem pod Bydgoszcz. Jeszcze w 1921 roku mieszkało tu 86% protestantów. Odtąd jednak sytuacja wyznaniowo-narodowościowa zaczęła się zmieniać i według danych z 1938 Niemcy stanowili 57% wszystkich mieszkańców.
W okresie okupacji nazwę wsi zmieniono na Wolfshals nawiązując tym samym do nazwy sąsiedniej osady Wilcze Gardło, która przestała istnieć w I połowie lat 90. XIX wieku. Małe Wilcze Gardło wcielono do Zielonki. Po 1945 przyłączono także północną część Wielkiego Wilczego Gardła.
Ludzie
Lista strat z I wojny światowej: Beier, Beyer, Bigalke, Blank, Boeck, Boelter, Brandt, Busse, Friedrich, Gartz, Gehrke, Graul, Hinz, Hollweg, Hoft, Jeschke, Jonas, Kistan, Krause, Krenz, Leu, Maiwald, Manthey, Moderzinski, Pfefferkorn, Pusch, Radtke, Redmann, Reinert, Ryprzynski, Schmidt, Schreiber, Schulz, Schwarz, Starkowski, Voigt, Woller, Ziemke, Ziolkowski
Księga adresowa Polski z 1928: Eichstadt (zajazd), Radtke (kowal), Schulz (murarz), Zitlau (kołodziej)
Bibliografia:
- 2973 Zielonke, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911.
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 428.
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1495.
- Z. Górski, R. Kabaciński, A. Mietz (red.), Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1765. Województwo inowrocławskie, Bydgoszcz, 2011, s. 50, 111.
- Z. Guldon, Opisy starostwa bydgoskiego z lat 1661-1765, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe - źródła do dziejów Bydgoszczy nr2, 1966, s. 32, 33, 40, 44.
- R. Kabaciński, Inwentarze starostwa i wójtostwa bydgoskiego z lat 1753-1766, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, źródła do dziejów Bydgoszczy, nr 9, 1977, s. 21, 66-67.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, 1926, s. 6.
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego gminy Białe Błota, 2016, s. 46.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIV, s. 603.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 17.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 13.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 6-7.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 48-49.
- Zielonka na Wikipedii, https://pl.wikipedia.org/wiki/Zielonka_(powiat_bydgoski)
- F. Żmidziński, Przemiany w gospodarce wiejskiej starostwa bydgoskiego w latach 1661-1772, BTN, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, Seria C, Nr 13, Prace Komisji Historii, t. 9, 1973, s. 104, 106.