Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony w lesie na terenie nieistniejącej osady olęderskiej Wielkie Wilcze Gardło. Dotrzeć do niego można ulicą Gilową. Od skrzyżowania tejże z ulicami Dzięciołową i Sójki kierujemy się dalej prosto ok. 550 metrów. Cmentarz będzie po prawej stronie drogi, nieco oddalony od jej krawędzi o 10-15 metrów. Ze wszystkich stron graniczy z lasem.
Podstawowe informacje
| Data założenia | p. XIX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Ciele (od 1866), Bydgoszcz (1772-1866) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,20ha[*] |
| Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie 263/1 LP |
| Kształt | zbliżony do prostokąta |
| Najstarszy zachowany nagrobek | k. XIX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | likwidacja, śmieci, zalesienie |
| Stan zachowania | ZŁY, typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | ok. 1920, ? |
[*] - według geoportalu Banku Danych o Lasach; właścicielem terenu jest Nadleśnictwo Bydgoszcz. Cmentarz wymaga ponownego zmierzenia powierzchni.
Roślinność
| Drzewa | dąb, topola, … |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, jałowiec… |
| Inne | trawa, … |
Brak pomników przyrody. Układ zewnętrzny częściowo czytelny. Układ wewnętrzny nieczytelny. Aleje wtórne.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mogiły obmurowane | TAK | 8 | k. XIX / p. XX w. | lastryko, beton | - |
| Mogiły obmurowane z postumentem | TAK | 6 | k. XIX / p. XX w. - I ćw. XX w. | beton | |
| Mogiły ziemne | ? | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 1 | k. XIX / p. XX w. - I ćw. XX w | beton | cokoł |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | TAK | 2 | IV. ćw. XIX w. | lastryko | oderwane od mogiły obmurowanej |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | 17 stanowisk | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Inskrypcje
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
 |
| fot. 18 |
 |
| fot. 19 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Wilczym Gardle
Historia
Wilcze Gardło powstało poprzez wydzierżawienie na prawie olęderskim terenu pod budowę folwarku, którego właścicielem było miasto Bydgoszcz. Po raz pierwszy wzmiankowane jest w 1723 roku. W 1789 liczyło 4 dymy, a wszyscy mieszkańcy byli ewangelikami. Pomiędzy 1846, a 1849 doszło do podziału na Wielkie Wilcze Gardło (folwark) i Małe Wilcze Gardło (wieś). W obu Wilczych Gardłach niemal cała populacja była wyznania protestanckiego. Mieszkańcy pierwotnie podlegali pod bydgoską parafię ewangelicką, a od 1866 pod parafię w Cielu. Szkoła znajdowała się w Zielonce. Wilcze Gardło znika z map w I poł. lat 90. XIX wieku. Teren Wielkiego Wilczego Gardła zostaje przyłączony do Prądek, a Małe Wilcze Gardło do Zielonki. Po 1945 roku część północnej części dawnego Wielkiego Wilczego Gardła przesunięto z Prądek do Zielonki.
Ludzie
1743: Chmielewski i Hartbart
1752-1762: Marcin Lenzer
1759-1762: Jan Agward
Bibliografia:
- 2973 Zielonke, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911.
- Amtsblatt der Königlichen Preußischen Regierung zu Bromberg, 1849, nr 13, s. 89.
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 423.
- J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 252.
- R. Kabaciński, Rejestry ekonomiczne miasta Bydgoszczy z lat 1742-1765, 1970, s. 8, 27, 33, 39, 47, 55, 65, 72, 78, 86, 94, 181,
- Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego gminy Białe Błota, 2016, s. 46.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIII, s. 456.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 15.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 4.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 6-7.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 48-49.