Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony był na terenie poewangelickiego kościoła, obecnie parafii rzymskokatolickiej pw. Św. Stanisława Kostki, przy ul. Jasnej 16. Od północy sąsiadował z budynkiem kościoła, od wschodu z terenem szkoły, a od południa i zachodu z nieużytkami. Współcześnie po stronie zachodniej znajduje się dom jednorodzinny.
Podstawowe informacje
| Data założenia | k. XIX / p. XX w. |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Zławieś Wielka (od 1896), przedtem Górsk. Do 1781 r. stał zbór przy cmentarzu ewangelickim Zławieś Wielka I |
| Status | zlikwidowany |
| Powierzchnia | ~0,10 ha |
| Nr działki | na terenie działki nr 165/1 |
| Kształt | prawdopodobnie prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | - |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | - |
| Stan zachowania | ZLIKWIDOWANY, Typ V (Adaptacja) |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, 1975 |
Roślinność
| Drzewa | ? |
| Krzewy | - |
| Inne | trawa |
Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza nieznany. Dzisiejszy układ ścieżki raczej nie odzwierciedla pierwotnej alei, jeżeli takowa istniała.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Obejścia | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 1 | 2009 | granit | aedicula z trójkątnym frontonem, dostawiona do konstrukcji nawiązującej do tumby |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| ŁĄCZNIE | 1 stanowisko | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | TAK | - | XX w. | żelazo | płot ograniczający teren kościoła nie jest pierwotnym ogrodzeniem cmentarza. Zostało ono zabrane wraz z bramą na cmentarz katolicki w Czarnowie |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | TAK | 1 | 1895-1898 | cegła | obecnie parafia rzymskokatolicka, wieżę dobudowano w 1908 r. |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | XX w. | kamień różnego gatunku, cegła, beton | skalniaczek maryjny |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych w okresie funkcjonowania cmentarza ewangelickiego. Obecnie znajduje się tu nagrobek ks. prob. Feliksa Miszewskiego, zm. w 2009 r. Grób księdza znajduje się na miejscu grobu osób z rodziny Wichert. Na cmentarzu stały także m. in. wyróżniające się nagrobki rodzin Kruger i Krause. Granitowy nagrobek Krugerów został zabrany przez bliżej nieustalony zakład kamieniarski w celu przerobienia. W zamian zakład ten wykonał lastrykową chrzcielnicę do kościoła.
Inskrypcje
Nie znaleziono inskrypcji z okresu funkcjonowania cmentarza jako ewangelickiego.
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
fot. Tymoteusz Słowikowski, 2013
 |
| fot. 10 |
Renowacja
Niemożliwa ze względu na likwidację nagrobków. Podczas kopania dziury pod pochówek księdza natrafiono na szczątki uprzednio pochowanych tam osób. Niestety jeden z pracowników interwencyjnych przywłaszczył sobie znalezioną tam obrączkę z inicjałami G. W.
Osadnictwo w Złejwsi Wielkiej.
Historia
Wieś została wzmiankowana po raz pierwszy w 1414 r. Podobnie jak w Pędzewie osadnicy olęderscy pojawili się na samym początku XVII w. Z 1605 r. pochodzi wilkierz nadany przez miasto Toruń dla tych terenów. W 1642 r. spisano kontrakt osadniczy na 24 lata z olędrami ze Złejwsi, Czarnowa i Pędzewa. Większość musieli jednak stanowić luteranie, a nie mennonici. Po pierwszym rozbiorze, w 1782 r. sprowadzono 19 rodzin kolonistów. W 1896 r. założono strukturę parafii ewangelickiej i przystąpiono do budowy kościoła, którą ukończono w 1898 r. Ostateczny kształt został nadany w 1908 r. kiedy to dobudowano wieżę i zawieszono dzwony. Warto pamiętać, że pierwszy zbór ewangelicki stał tuż obok omawianego cmentarza. Zapewne był drewniany i spalił się w 1781 r. W skład kompleksu budynków parafialnych wchodziła także pastorówka z 1905 r. Spis powszechny z 1921 r. zanotował występowanie tylko 10% polskojęzycznych mieszkańców, co powoli zaczęło się zmieniać z uwagi na odpływ obywateli niemieckich. W czasie wojny kościół nie został zniszczony, ale w 1945 ograbiono go. W latach 1948-1974 kosciół funkcjonował jako filiał parafii rzymskokatolickiej w Czarnowie, a od 1 lipca 1974 r. jest samodzielną parafią rzymskokatolicką pw. Św. Stanisława Kostki.
Ludzie
…
Bibliografia:
- 2975 Schulitz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1910.
- R. Heuer, Die Holländerdörfer in der Weichselniederung um Thorn, "Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst", Heft 42, 1934, s. 122-155.
- Informacje przekazane przez Roberta Babiarza, 2014
- H. Krause, Groß-Bösendorf im Kreise Thorn. Ein Beispiel für die Gemeinschaft eines Dorfes, "Westpreußen-Jahrbuch", 1986, s. 83-90, http://www.thorn-wpr.de/fqHKGrB3.htm [dostęp: 27.04.2014]
- H. Maercker, Geschichte der ländlichen Ortschaften und der drei kleineren Städte des Kreises Thorn in seiner früheren Ausdehnung vor der Abzweigung des Kreises Briesen i. J. 1888. Danzig, 1900, s. 194-195
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 11, Województwo Pomorskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 57
- Strona parafii pw. Św. Stanisława Kostki w Złejwsi Wielkiej, http://www.parafiakostki.pl/ [dostęp: 28.04.2014].
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIV, s. 626-627.
- A. Walczyński, Jubileusz kościoła w Złejwsi Wielkiej, http://www.zlawies.pl/redir,8103?wiecej=26103 [dostęp: 27.04.2014]
- Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zławieś Wielka. Część I - Uwarunkowania, Warszawa: Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, 2007, s. 44.