Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz polny położony przy drodze z Żernik do Janowca Wielkopolskiego. Jadąc od dawnego kościoła ewangelickiego w Zrazimiu w stronę Janowca, po ok. 750 m. mamy skrzyżowanie i widoczny po prawej stronie krzyż. Stąd do cmentarza znajdującego się po prawej stronie mamy 75 m. Cmentarz od północnego zachodu sąsiaduje z drogą, a z pozostałych stron z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
| Data założenia | k. XIX w. (1893?) |
| Wyznanie | ewangelicki |
| Ówczesna parafia | Zrazim (od 1893), Janowiec Wielkopolski (1887-1893), Gołaszewo (1845-1887), Skoki (przed 1845). Wg spisu z 1860 ewangelicy z Żernik i Zrazimia uczęszczali na nabożeństwa do pobliskich Żużołów, lecz na pewno nie było tam parafii |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | 0,25ha |
| Nr działki | nie wyodrębniono, na terenie działki nr 134 |
| Kształt | zbliżony do kwadratu |
| Najstarszy zachowany nagrobek | I poł. XX w. |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, dewastacja |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, - |
Pierwotnie miał kształt prostokąta i sięgał strugi licząc 0,46 ha. Prawdopodobnie nie zajęto całego obszaru cmentarza.
Roślinność
| Drzewa | klon, dąb, … |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, głóg, dzika róża, … |
| Inne | bluszcz, … |
Układ cmentarza nieczytelny.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | >40 | I poł. XX w. | lastryko, beton | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 10 | I poł. XX w. | lastryko, beton | przy mogiłach lub wolnostojące |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Krzyż | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2015
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
Renowacja
Po ilości krzaków, które od lat leżą i przykrywają nagrobki można sądzić, że przed kilku, może kilkunastu laty dokonano przynajmniej częściowej wycinki jednak nigdy nie zebrano ich z cmentarza, co w znaczny sposób utrudnia poruszanie się i identyfikację nagrobków. Być może zrzucone krzaki pochodzą z wykoszenia tej części cmentarza, która jest dziś polem uprawnym.
Osadnictwo w Zrazimiu
Historia
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1239 r. Najstarszą częścią jest osada młyńska na prawym brzegu Wełny. Osada podlegała majętności w Żernikach. W 1860 właścicielem Zrazimia był Wincent Sobierajski (gdyż był właścicielem folwarku w Żernikach), od 1872 do 1887 właścicielką była hrabina Bnińska. W 1887 folwark w Żernikach oraz osadę młyńską wykupiła pruska komisja kolonizacyjna. Dotąd Zrazim zamieszkiwali praktycznie wyłącznie katolicy. Po rozparcelowaniu ziemi i sprowadzeniu osadników proporcje zmieniły się. Zarówno spis statystyczny z 1910 jak i 1921 pokazuje 80% większość ewangelickich mieszkańców.
Nazwę Herrnkirch wprowadzono w 1898 r. Administracyjnie wyodrębniono folwark z Żernik i przyłączono do dawnej osady młyńskiej tworząc nową wieś. Nieco wcześniej w 1893 r. założono tuż obok folwarku nową parafię ewangelicko-unijną (dlatego u Wernera występuje jeszcze jako Żerniki, a nie Zrazim). Kompleks składał się z kościoła, pastorówki i szkoły ewangelickiej. Zanim powstała szkoła, bardzo nieliczna grupa ewangelików z Żernik i Zrazimia uczęszczała do szkoły w Żużołach. Wedle spisu z 1860 prawdopodobnie tam odbywały się także spotkania modlitewne jednak na pewno Żużoły nigdy nie były siedzibą parafii. Ta dla protestantów zrazimskich znajdowała się kolejno w Skokach, Gołaszewie, Janowcu i wreszcie w Zrazimiu. Wizytacja parafii przez superintendenta Paula Blau odbyła się w 29 maja 1935 roku.
Ludzie
Lista strat w I wojnie światowej zawiera następujące nazwiska: Berger, Binck, Buß, Gutsche, Jasmer, Kienscherf, Klug, Lupke, Pater, Patzikowski, Poggenmoller, Volgmann
Księga adresowa z 1941 r. zawiera następujące nazwiska: Furhoff (kowal, ślusarz)
Bibliografia:
- 3271 Rogowo, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940
- Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen dem Areal nach von 500 Morgen, Berlin, 1872, s. 170-171.
- Deutsches Reichs Adressbuch. Die Ostgebiete, Berlin: Buch- und Tiefdruck Gesellschaft, 1941, s. 210.
- Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Poznańskiego z 01.12.1928 r., nr 15, s. 219.
- "Gazeta Toruńska" z 06.08.1887, nr 177, s. 1.
- Gemeindelexikon die Regierungsbezirke Allenstein, Danzig, Marienwerder, Posen, Bromberg und Oppeln : auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 1. Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen, Berlin, 1912, s. 72-73 (Reg. Bromberg).
- Gminny program opieki nad zabytkami gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2013-2016, 2013, s. 34-35.
- W. Hubatch, Die evangelischen General-Kirchenvisitationen in den von Ost- und Westpreußen sowie Posen 1920 abgetrennten Kirchenkreisen, Göttingen : Vandenhoeck & Ruprecht, 1971, s. 400.
- S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski T. 2 M-Z, Poznań, 1922, s. 550.
- A. Lattermann, Einfuehrung in die deutsche Sippenforschung in Polen und dem preussischen Osten. Poznań: Historische Geselschaft fuer Polen, 1938, s. 82.
- "Postęp" z 28.09.1898 r., nr 221, s. 1.
- "Postęp" z 03.11.1898 r., nr 251, s. 2.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 128.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIV, s. 665.
- A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen, Posen: W. Decker, 1898, s. 436-437.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg, 1833, s. 134.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 176-177.