Cmentarz rzymskokatolicki - Przyłęki (Górki)

del.icio.usFacebook


Położenie cmentarza - mapy

F68gccUpUC9fnPtga2127DH4ZKBVDjkI2umkJG4N12Td7nItrG6XCHRIuZyX0-aNBSrn7tOuN-xGqJ6j0io=w320

Opis cmentarza

las.png
Położenie

Cmentarz położony na terenie zalesionym, przy krańcu ul. Przysieckiego, naprzeciwko miejsca gdzie do niedawna stał budynek niedokończonej rzeźni. Od czynnego cmentarza rzymskokatolickiego należy jechać ok. 300 metrów na północ w stronę S10.

Podstawowe informacje
Data założenia między 1896, a 1911 (prawdopodobniej już w XX w.)
Wyznanie rzymskokatolicki
Ówczesna parafia Brzoza-Przyłęki (od 1924), Bydgoszcz (do 1924), od 1914 odbywały się msze w Przyłękach
Status nieczynny
Powierzchnia ~0,40ha
Nr działki 21/3
Kształt prostokąt
Najstarszy zachowany nagrobek I ćw. XX w.
Istniejąca dokumentacja ?
Zagrożenia likwidacja części cmentarza, dewastacja
Stan zachowania UPORZĄDKOWANY, typ VIa
Data zamknięcia, likwidacji ?, -
Roślinność
Drzewa dąb, sosna, brzoza, …
Krzewy lilak, iglaki …
Inne trawa, …

Brak pomników przyrody. Układ czytelny. Utworzono aleję.

Nagrobki i inne elementy
Nagrobki
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mogiły obmurowane TAK 4 I poł. XX w. beton, drewno
Mogiły obmurowane z postumentem TAK 11 I i II poł XX w. beton, lastryko, drewno w tym 3 z krzyżem drewnianym i 1 z lastrykowym
Mogiły ziemne TAK 11 I poł. XX w - w tym 4 znaczone krzyżem
Pola grobowe NIE - - - -
Krzyże TAK 2 ? metal, beton oparty o drzewo i bez jednego ramienia ustawiony przy dużym krzyżu
Postumenty TAK 1 I p. XX w. beton -
Cenotafy NIE - - - -
Cippusy NIE - - - -
Grobowce NIE - - - -
Płyty poziome NIE - - - -
Przyścienne NIE - - - -
Inne NIE - - - -
RAZEM 29 stanowisk
Elementy
Rodzaj Istnienie Ilość Data powstania Materiał Uwagi
Mur ogrodzeniowy TAK - 2010 siatka ogrodzeniowa -
Brama TAK 1 201 metal -
Kościół NIE - - - -
Kaplica NIE - - - -
Inne TAK 2 2010 drewno, beton krzyż, figurka Jezusa
Inskrypcje


Galeria zdjęć

fot. Michał P. Wiśniewski, 2015;

{$caption}
fot. 1
{$caption}
fot. 2
{$caption}
fot. 3
{$caption}
fot. 4
{$caption}
fot. 5
{$caption}
fot. 6
{$caption}
fot. 7
{$caption}
fot. 8
{$caption}
fot. 9
{$caption}
fot. 10
{$caption}
fot. 11
{$caption}
fot. 12
{$caption}
fot. 13
{$caption}
fot. 14
{$caption}
fot. 15
{$caption}
fot. 16
{$caption}
fot. 17
{$caption}
fot. 18
{$caption}
fot. 19
{$caption}
fot. 20
{$caption}
fot. 21
{$caption}
fot. 22
{$caption}
fot. 23
{$caption}
fot. 24
{$caption}
fot. 25
{$caption}
fot. 26
{$caption}
fot. 27
{$caption}
fot. 28
{$caption}
fot. 29
{$caption}
fot. 30
{$caption}
fot. 31
{$caption}
fot. 32
{$caption}
fot. 33
{$caption}
fot. 34
{$caption}
fot. 35

Renowacja

Inicjatorem porządkowania cmentarza był proboszcz parafii Wniebowzięcia NMP, ks. Zdzisław Lahutta. Wykonawcami byli mieszkańcy Przyłęk. Wykarczowano krzaki wraz z korzeniami, utworzono ogrodzenie z furtką, wytyczono alejkę do krzyża. Nagrobki zostały umyte i złożone. Niestety niektóre zostały zdemontowane - być może na życzenie rodzin. Nie wiadomo też co stało się z figurką, gdyż ta która stoi pod krzyżem jest inna. Jednak największym mankamentem jest nieogrodzenie terenu całego cmentarza albowiem teren przylegający od południa to również miejsce wiecznego spoczynku.


Osadnictwo w Przyłękach (Górkach)

Historia

Najstarsza wzmianka o Przyłękach pochodzi z 1539 roku. Był to majątek prywatny. W okresie III wojny północnej Przyłęki wzmiankowane są jako puste. Właścicielami Przyłęk od przynajmniej 1789 do przynajmniej 1807 byli Przysieccy. Spis statystyczny z 1819 określa Przyłęki jako majątek i wieś, do którego należał również folwark Ostrów i folwark Górki. O ile w Przyłękach jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku większość mieszkańców była wyznania katolickiego, o tyle w Górkach i Ostrowiu dominowali ewangelicy. Ilość katolickich mieszkańców stopniowo spada z 57% w 1833 do 35% w 1910. Co ciekawe ten ostatni spis podaje dość sporą odsetek katolików niemieckich - 30% z 35% w ogóle. Najprawdopodobniej byli to zniemczeni Polacy.
Do 1924 właściwą parafią dla katolików z Przyłęk była bydgoska fara. W wyniku dekretu arcybiskupa Edmunda Dalbora powstało 5 nowych parafii,w tym parafia NMP Brzoza-Przyłęki. Stanisław Płotkowski, redaktor monografii gminy Białe Błota. Wczoraj - dziś - jutro (1998), twierdzi, że obecny kościół był pierwotnie świątynią ewangelicką. Niestety nie udało mi się zapoznać z tą książką. Z kolei Jacek Rakoczy, redaktor książki Białe Błota. Ocalić od zapomnienia (2006) pomija tą kwestię. Według Łukasza Myszki, który nakreślił dzieje parafii w książce Gmina Nowa Wieś Wielka. Z dziejów samorządu terytorialnego do 2002 roku (2006), pierwotnie za kościół służyła kaplica wybudowana w 1915. Również zasób akt Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie zdaje się potwierdzać, że mamy do czynienia z kaplicą rzymskokatolicką (AAG, AKM II, sygn. 3 Kaplica w Przyłękach, 1915-1919; AAG AP 84, sygn 425 Kaplica Przyłęki, 1913-1947). Doniesienia prasowe mówią z kolei, że pierwsze nabożeństwa miały miejsce już w marcu 1914 w miejscowej szkole. Proboszcz fary, ks. Becker prowadził liturgię po niemiecku i polsku, kazania zaś głosił po niemiecku. W 1937 oddano do użytku kościół w Brzozie, a kaplica w Przyłękach stała się filiałem. Dopiero w 2009 kaplica została wyniesiona do rangi samodzielnej parafii pw Wniebowzięcia NMP.

Ludzie

Księga adresowa z 1906 (Przyłęki): Gadaszewski (zajazd, wiatrak), Kopp (kowal), Leu (szewc), Lewandowski (szewc), Pries (mleczarnia), Siwiński (stelmach), Stenzel (zajazd), Strohschein (zajazd), Szynka (kowal),

Lista strat z I wojny światowej (Dziewianowo): Buschkiewitz, Ebel, Gahlke, Kriesel

Księga adresowa Polski z 1928 (Przyłęki): Bamke (murarz), Fellmuth (handel bydłem, rzeźnik), Gaworzewski (zakład mleczarski, wiatrak), Gąsiorowski (fryzjer), Godaszewski (zajazd), Janowicz (handel bydłem), Koepp (kowal), Malicki (wyszynk trunków), Polley (koszykarz), Siwiński (kołodziej), Snelewski (szewc), Szynka (kowal), Szypuła (murarz), Thiede (rzeźnik)


Bibliografia:

  1. 2973 Zielonke, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1911. comp.jpg
  2. J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 424. comp.jpg
  3. Deutsches Reichs-Adressbuch, 1906, s. 125. comp.jpg
  4. "Dziennik Bydgoski" z 31.03.1914, nr 74, s. 1. comp.jpg
  5. "Gazeta Bydgoska" z 07.05.1924, nr 106, s. 4. comp.jpg
  6. J. F. Goldbeck, Volständige Topographie des Königreichs Preussen, Marienwerder, 1789, s. 180.
  7. K. J. Hładyłowicz, Zmiany krajobrazu i rozwój osadnictwa w Wielkopolsce od XIV do XIX wieku, Lwów: Kasa im. Rektora J. Mianowskiego, 1932, s. 239. comp.jpg
  8. Z. Jarkiewicz, Dekret ks. kardynała Edmunda Dalbora z 1924 r. o podziale parafii rzymskokatolickich w Bydgoszczy, "Kronika Bydgoska", 1992, t. 14, s. 275-279. comp.jpg
  9. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1436. comp.jpg
  10. Ł. Myszka, Gmina Nowa Wieś Wielka. Z dziejów samorządu terytorialnego do 2002 roku, 2006, s. 123.
  11. A. Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska, t. I, Warszawa, 1883, s. 255. comp.jpg
  12. Przyłęki na Wikipedii, https://pl.wikipedia.org/wiki/Przy%C5%82%C4%99ki_(wojew%C3%B3dztwo_kujawsko-pomorskie)
  13. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, 1926, s. 5. comp.jpg
  14. Studium Uwarunkowań i Zagospodarowania Przestrzennego gminy Białe Błota, 2016, s. 46. comp.jpg
  15. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. IX, s. 217. comp.jpg
  16. Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 18. comp.jpg
  17. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 6. comp.jpg
  18. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 4-5. comp.jpg
  19. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 48-49. comp.jpg
  20. Zryw serca w Przyłękach, "Express Bydgoski", wyd. internetowe z 06.01.2010, http://www.expressbydgoski.pl/archiwum/a/zryw-serca-w-przylekach,11177852/
  21. F. Żmudziński, Przemiany w gospodarce wiejskiej starostwa bydgoskiego w latach 1661-1772, BTN, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych, Seria C, Nr 13, Prace Komisji Historii, t. 9, 1973, s. 103, 104.

O ile nie zaznaczono inaczej, treść tej strony objęta jest licencją Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License