Cmentarz wielowyznaniowy - Suchary

Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia

Położenie cmentarza - mapy

---

Opis cmentarza

Położenie

Cmentarz położony na północnym krańcu wsi. Będąc na placu na środku Suchar należy się kierować ku wsi Drążno. Po niecałych 500 metrach, po prawej stronie mamy cmentarz. Od północy graniczy z polem uprawnym, od wschodu i południa z lasem, a od zachodu z drogą, którą dojechaliśmy.

Podstawowe informacje

Data założenia	XIX w.
Wyznanie	wielowyznaniowy (rzymskokatolicki i ewangelicki)
Ówczesna parafia	katolicy - Ślesin (kościół pw. Św. Mikołaja)[dziś Samsieczno], ewangelicy - Mrocza (od 1787)
Status	czynny
Powierzchnia	~0,25 ha
Nr działki	215
Kształt	zbliżony do kwadratu
Najstarszy zachowany nagrobek	1929
Istniejąca dokumentacja	?
Zagrożenia	dewastacja
Stan zachowania	ADAPTACJA, Typ V
Data zamknięcia, likwidacji	-, -

Nie wiemy dokładnie, czy był podział na kwatery katolickie i ewangelickie. Po stronie wschodniej prawie nie ma nagrobków. Prawdopodobnie nagrobki ewangelickie zostały usunięte, a cmentarz w całości zaadoptowany na pochówki rzymskokatolickie.

Roślinność

Drzewa	sosna, dąb,
Krzewy	iglaki, …
Inne	trawa

Brak zarejestrowanych pomników przyrody. Układ cmentarza czytelny. Istnieje aleja główna i prawdopodobnie zostanie zrobiona aleja prostopadła dzieląca cmentarz na 4 kwatery.

Nagrobki i inne elementy

Nagrobki
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Cenotafy	NIE	-	-	-	-
Cippusy	NIE	-	-	-	-
Grobowce	NIE	-	-	-	-
Krzyże	TAK	-	-	-	-
Pola grobowe	NIE	-	-	-	-
Obeliski	NIE	-	-	-	-
Mogiły obmurowane	TAK	-	-	-	-
Mogiły ziemne	NIE	-	-	-	-
Płyty poziome	NIE	-	-	-	-
Płyty pionowe	NIE	-	-	-	-
Postumenty	TAK	-	-	-	-
Przyścienne	NIE	-	-	-	-
ŁĄCZNIE	-
Elementy
Rodzaj	Istnienie	Ilość	Data powstania	Materiał	Uwagi
Mur ogrodzeniowy	TAK	-	XX w.	beton
Brama	TAK	1	XX w.	żelazo
Kościół	NIE	-	-	-	-
Kaplica	NIE	-	-	-	-
Inne	TAK	1	XX w.	-	betonowy krzyż

Brak danych o pochowanych tutaj osobach znanych lub szczególnie zasłużonych.

Inskrypcje

Nie znaleziono z powodu braku nagrobków ewangelickich

---

Galeria zdjęć

fot. Sławomir Sikorski, 2016;

fot. 1

fot. 2

fot. 3

fot. 4

fot. 5

fot. 6

fot. 7

fot. 8

fot. 9

fot. 10

fot. 11

fot. 12

fot. 13

fot. 14

---

Renowacja

Cmentarz został zaadoptowany wyłącznie na potrzeby pochówków rzymskokatolickich a nagrobki ewangelickie usunięto. Trudno powiedzieć kiedy to się stało. Najprawdopodobniej obmurówka przy murze oraz nagrobek Natalii Baumgart i jej syna Paula są nagrobkami ewangelickimi.

---

Osadnictwo w Sucharach

Historia

Najwcześniejsza wzmianka o Sucharach pochodzi z 1385 i dotyczy ugody między dziedzicem Samsieczna, a klasztorem byszewskim. W następnych wiekach Suchary są często wymieniane obok Samsieczna. Majątek posiadał wielu właścicieli i często występuje w księgach grodzkich. Przewija się w nich (II poł. XV w.) m. in. Piotr Mieszkowski tytułujący właścicielem oraz wielu innych posiadających części majątku. W 1501 wdowa po Abrahamie Kiszewskim ze Strzelewa, właścicielka Suchar sprzedała je wraz z całym kluczem swoim synom, którzy zaczęli tytułować się Czucharskimi (od Czuchar - ówczesnej nazwy miejscowości). Czucharscy, a potem Cucharscy znikają w 1698 po sprzedaniu wsi Szawrońskim. Ci większą część majątku odsprzedali Gotzendorf-Grabowskim w 1746, a resztę rok później Konstantemu Dąbrowskiemu, wojskiemu inowrocławskiemu. Niespodziewanie Andrzej Gotzendorf-Grabowski odstąpił od zakupu i całość majątku przypadła Dąbrowskiemu w 1748. Z chwilą zaboru w 1772 dobra szlacheckie były w rękach Dembińskich. Z niewiadomych powodów pod sam koniec XVIII wieku utracili majątek na rzecz Schieperów z Gumnowic - tak podaje S. Łaniecki za Papsteinem natomiast w spisie właścicieli majątków u Holschego z 1807 przy Sucharach nadal widnieje wdowa po Dembińskim. W 1830 ogłoszono subhastę majątku Suchary należącego, jak podaje "Gazeta Xięstwa Poznańskiego", do massy konkursowej poczmistrza Ritter. Z kolei źródła z 1831 mówią, że majątek w Sucharach stanowił bazę zaopatrzeniową dla wojska stacjonującego w Nakle. Schlieperowie z Gumnowic najprawdopodobniej objęli Suchary po 1831 i byli obecni aż do 1883, gdy zakupili dwór Falkenbergowie, a w ostatniej dekadzie XIX wieku majątek przejął Otto Gessert. Wybudował gorzelnię, a powstanie nakielskiej cukrowni zadecydowało o budowie linii kolejowej wąskotorowej przechodzącej przez Suchary i o przeznaczeniu znacznej części areału pod uprawę buraka cukrowego. W 1912 sprzedał Suchary pruskiej komisji kolonizacyjnej, która wyodrębniła 45 gospodarstw dla osadników. Po odzyskaniu niepodległości część kolonistów wyjechała do Niemiec, a ich gospodarstwa przypadały oficerom Wojska Polskiego. Z inicjatywy wojskowych odsłonięto w 1934 roku pomnik z popiersiem Józefa Piłsudskiego, który potem został zniszczony przez Niemców w 1940. Tymczasem pałac w Sucharach został zakupiony przez zakon Pallotynów, którzy urządzili tu swój klasztor. W okresie okupacji większość mieszkańców została wysiedlona, a na ich miejsce przybyli osadnicy z Besarabii.
Katolicy z Suchar podlegali pod parafię w Ślesinie, ewangelicy pod parafię w Mroczy. Szkoła początkowo istniała w Trzeciewnicy, potem na miejscu (po kolonizacji). W świetle dostępnych spisów statystycznych najwięcej ewangelików było na początku lat 70. XIX wieku - 66%. Potem sukcesywnie ich ilość maleje. Tuż przed sprzedażą majątku stanowili 24% mieszkańców. Tuż po odzyskaniu niepodległości w 1921 roku naliczono 59%.

Ludzie

Spis strat z I wojny światowej: Gawrich, Hoepfner, Kaczynski, Polgeseck, Richau, Sieg, Sobkowiak, Wiedemann, Ziamek, Zwemke

Księga adresowa z 1928 r.: Bongart (kowal), Fuks (szewc), Gałka (kołodziej), Nitka (krawiec), Sztyłka (karczma)

Nazwiska mieszkańców w 1945 r.: Balmer, Baumgart (NB), Dirk, Dungow (szewc), Gartig, Gaiser (ogrodnik), Hafner, Hahne (NB), Hock (nauczyciel), Hochloch, Kaiser, Kappel, Koch, Kramer, Krause, Kretschmann (karczma, NB), Kruse, Maas, Mandernacht, Opp, Ostwald, Riese, Ruge, Schlag (kowal), Seyda, Wagner, Weber, Wolf, Zacher

---

Bibliografia:

1. 2871 Nakel a. d. Netze, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940.
2. Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen dem Areal nach von 500 Morgen, Berlin, 1872, s. 160-161.
3. J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 545.
4. E. Callier, Powiat Nakielski w XVI stuleciu. Szkic geograficzno-historyczny, Poznań: W. Simon, 1886, s. 42-43.
5. "Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego" z 08.09.1830 nr 72.
6. Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung. 4, Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Posen und ihre Bevölkerung : nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. December 1871, Berlin, 1874. 164-165.
7. Gueter-Adressbuch der Provinz Posen, Stettin: Paul Niekammer, 1907, s. 238-239.
8. A. Holsche, Geographie und Statistik von West- Süd- und Neu-Ostpreußen, Berlin, 1807, s. 59.
9. Krajna i Nakło. Studja i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum imienia Bolesława Krzywoustego w Nakle, Nakło, 1926, s. 116, .
10. Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1460.
11. Kurzgefasstes statistisches Handbuch der Provinz Posen, Posen, 1877, s. 175.
12. S. Łaniecki, Nadnoteckie pałace, dwory, folwarki Krajny i Pałuk, 2013, s. 325-340.
13. "Orędownik" z 30.03.1912, nr 73, s. 1.
14. H. Papstein, Kreis Wirsitz, ein westpreußisches Heimatbuch, Bad Zwischenahn : Heimatkreis Wirsitz/Westpreussen, 1982, s. 316-317.
15. "Przyjaciel" z 27.09.1883, nr 39, s. 3.
16. K. Rauer, Hand-Matrikel der in sämmtlichen Kreisen des preussischen Staats auf Kreis- und Landtagen vertretenen Rittergüter, 1857, s. 301.
17. E. Seyfert, Güter-Adressbuch für die Provinz Posen, Leipzig: Reichenbach'sche Verlagsbuchhandlung, 1913, s. 266-267.
18. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 123.
19. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XI, s. 531.
20. Suchary na stronie PolskieZabytki.pl, http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/1336/Suchary/
21. Suchary w Polonia Fontes Major
22. Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 119.
23. Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 158-159.
24. A. Werner, Geschichte der evangelischen Parochieen in der Provinz Posen. Posen: W. Decker, 1898, s. 221-223.

---

Lapidaria » powiat nakielski » gmina Nakło nad Notecią » Suchary