Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony na północnym skraju miejscowości tuż przy granicy z Wrzeszewem. Położony w polu, ok. 120 m. od drogi prowadzącej z Kiełpin przez Wrzeszewo i dalej do Osieka. Od północy graniczy z ciekiem wodnym, a z pozostałych stron z polem uprawnym.
Podstawowe informacje
| Data założenia | najpóźniej 1775, najwcześniej 1719 |
| Wyznanie | wielowyznaniowy protestancki dla wyznania ewangelicko-augsburskiego i baptystycznego |
| Ówczesna parafia | Ewangelicy: Rypin (od 1938), Michał-Rypin (1888-1938), Michałki (1784-1888), we wsi kantorat od 1719; Baptyści: seniorat Rypin-Tomaszewo (od 1902), we wsi kaplica od 1918 |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,38ha |
| Nr działki | 28 |
| Kształt | zbliżony do kwadratu |
| Najstarszy zachowany nagrobek | 1911 |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, likwidacja |
| Stan zachowania | ZŁY, Typ III |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945, - |
Roślinność
| Drzewa | dąb, jesion, lipa, kasztanowiec,… |
| Krzewy | lilak, grochodrzew, … |
| Inne | barwinek, … |
Brak informacji na temat alei cmentarnej. Brak zarejestrowanych pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | TAK | >15 | I poł. XX w. | beton, piaskowiec|- | |
| Mogiły ziemne | TAK | ? | - | - | - |
| Obeliski | TAK | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | TAK | 6 | I poł. XX w. | piaskowiec, beton | w tym jeden postument pod krzyż |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje - fot. Grzegorz Becmer, 2016; Tymoteusz Słowikowski, 2015;
Galeria zdjęć
fot. Grzegorz Becmer, 2016
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
 |
| fot. 17 |
fot. Tymoteusz Słowikowski, 2015;
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
Renowacja
Nie przeprowadzono.
Osadnictwo w Tomaszewie
Historia
Najstarsza wzmianka o kantoracie w Tomaszewie pochodzi z 1719 roku. Prawdopodobnie w tym samym roku założony został cmentarz, a na pewno istniał w 1775, bo w ówczesnej wizytacji parafialnej czytamy: Lutrzy mają prywatną szkołę w domu dla szulmajstra wystawionym, w którym swoje odprawiają nabożeństwo i cmentarz w polu między rolami swoimi według prawa od dziedzica sobie danego. Nie wiadomo natomiast na jakiej podstawie A. Mietz uważa, że Tomaszewo założyli menonici.
Z pewnością Tomaszewo było ważnym ośrodkiem baptystów. Początkowo zagnieździli się w położonym obok Wrzeszewie w 1863 i spotykali się u kaznodziei Neumanna. W 1902 powstała odrębna gmina baptystów Rypin-Tomaszewo. Jako, że nadal największym ośrodkiem baptystycznym było Wrzeszewo to tam w 1907 gospodarz Bonkowski przeznaczył jedną z izb na sale modlitw. Po dekadzie sala modlitw była za mała i w Tomaszewie w 1918 roku wybudowano kaplicę baptystów. Naprzeciw niej stał dom kaznodziei. W rozdziale na temat protestantyzmu w książce Osiek Rypiński: dzieje parafii i gminy znajdziemy informację jakoby w Obórkach stała świątynia baptystów wzniesiona po I wojnie światowej, przy granicy z Tadajewem na podmokłej nadrypienieckiej dolinie. W okresie okupacji posługę pastoralną sprawował dla nich pastor luterański Hugo Schmidt z Rypina. Po wojnie kaplicę baptystyczną rozebrano, a z cegieł utworzono organistówkę w Osieku. Podobno w piwnicy świątyni stały urny z prochami, które następnie zasypano. Tymczasem ani w monografii Kupscha o baptystach ani też w pozycjach wydanych przez Henryka Tomaszewskiego nie znajdziemy informacji o istnieniu kaplicy baptystów w Obórkach. Błąd wziął się ze zmian granic administracyjnych Obórek, a mianowicie na mapie z okresu okupacji wyraźnie zaznaczono, że kawałek terenu po wschodniej stronie Rypienicy należy do Tomaszewa, a nie do Obórek. A zatem ustęp o kaplicy baptystów w Obórkach tyczy się kaplicy baptystów w Tomaszewie.
W 1921 roku wieś zamieszkiwało 78% protestantów, w tym 54% ewangelików, 24% baptystów. Od 1784 roku ewangelicy przynależeli do parafii ewangelickiej w Michałkach. Dopiero w 1938 zdecydowano, że będą podlegać pod Rypin, aczkolwiek powiązania trwały już od 1888. Szkoła kantoralna została zamieniona na elementarną w 1893. W 1867 szkoła liczyła 64 uczniów, budynek był drewniany.
Ludzie
Kantorzy z Tomaszewa: Karl Gertz, Friedrich Schliesske, Ferdinand Dreher, Stephan Schulz, Otto Gietz, Johanna Heide, Alexander Kopp
Źródła:
- 2882 Wilhelmsdank, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1944.
- A. Breyer, Deutsche Gaue in Mittelpolen, wersja online z 2006, s. 22.
- E. H. Busch, Beitrage zur Geschichte und Statistik des Kirchen und Schulwesens der Ev.-Augsburg. Gemeinden im Konigreich Polen, Leipzig, 1867, s. 192.
- M. Grzybowski, Katolickie kaplice dworskie oraz miejsca kultu innowierców na Mazowszu w drugiej połowie XVIII w., "Studia Płockie" 1986, t. XIV, s. 285-286.
- A. Hitzeman, J. Dennerlein, 150 Years Evangelical-Lutheran congregation at Michalki-Rypin, 2008 (oryg. 1929), s. 8-9.
- E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen. Vierkirchen über München : Selbstverlag des Verfassers, 1971, s. 59-60, 68.
- W. Kupsch, Geschichte der Baptisten in Polen, 1932. s. 267-275.
- A. Mietz, Protestanci, [w:] Osiek Rypiński: dzieje parafii i gminy pod red. M. Grzybowskiego, 1994.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 1, M. St. Warszawa, województwo warszawskie. Warszawa: GUS, 1925, s. 165.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XII, s. 370.
- A. Treichel, Geschichte des Deutschtums von Rippin und Umgegend, Rippin : Landkreis Rippin, 1942, s. 27, 45, 61, 62, 80-81.
- J. Wultański, Historia ewangelicyzmu brodnickiego. Brodnica: "Multi", 1998.