Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Cmentarz leży na terenie poligonu wojskowego. Wstęp na teren poligonu jest całkowicie zabroniony.
Położenie
Cmentarz położony w lesie na terenie poligonu wojskowego. Po zjechaniu z DK nr 15 na DW nr 250 dojeżdżamy do przejazdu kolejowego. Potem po ok. 2,5 km zatrzymujemy się na skrzyżowaniu z drogami leśnymi. Tam skręcamy w prawo i po ok. 170 metrach mamy dość szeroką drogę na lewo, a obok znak ostrzegający, że jesteśmy na poligonie. Idziemy nią około 250 metrów i po lewej stronie widzimy niewielkie wzniesienia z wgłębieniami i niewysokimi krzakami. Tu jest dawny cmentarz. Prawie naprzeciwko (max. 20 metrów dalej) widzimy miejsce po dawnym gospodarstwie.
Podstawowe informacje
| Data założenia | II poł. XIX w. (był już w 1878) |
| Wyznanie | wielowyznaniowy |
| Ówczesna parafia | katolicy: Grabia, przedtem podobno Branno; ewangelicy: Murzynko |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ? |
| Nr działki | nie wydzielono, na terenie 366 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | bez nagrobków |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | - |
| Stan zachowania | LIKWIDACJA NAGROBKÓW BEZ ZMIANY FUNKCJI MIEJSCA, typ Ib |
| Data zamknięcia, likwidacji | 1945?, po 1945 |
Cmentarz został uznany jako wielowyznaniowy tj. dla wszystkich mieszkańców wsi. Z jednej strony tworzenie małych wiejskich cmentarzy była domeną protestantów. Z drugiej strony sądząc po ilościach ewangelików w statystykach wieś w przeważającej ilości była zasiedlona osobami wyznania katolickiego (w domyśle Polakami). Zarówno statystyki, ale także spore odległości od macierzystych parafii: rzymskokatolickiej (Grabia), ewangelickiej (Murzynko) każą podejrzewać, że chowano tu mieszkańców wsi bez względu na wyznanie.
Administracją lasami na terenie poligonu zajmuje się Nadleśnictwo Gniewkowo.
Roślinność
| Drzewa | sosna, … |
| Krzewy | lilak, śnieguliczka, jałowiec… |
| Inne | ? |
Układ cmentarza nieznany. Brak informacji na temat alei. Brak zarejestrowanych pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| RAZEM | - | ||||
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Nie znaleziono.
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2017
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
Renowacja
Nie przeprowadzono. Nagrobki zostały zlikwidowane.
Osadnictwo w Wygodzie
Historia
Najstarsze znalezione informacje na temat Wygody pochodzą z 1785 (mapa du Perthessa). Była to karczma leżąca przy dawnym trakcie z Podgórza w kierunku Branna i najprawdopodobniej istniała już wcześniej. Stanowiła dobro właścicieli majątku Kawęczyn i folwarku Stare Grabia. Pomiędzy 1818, a 1833 założono nieopodal karczmy leśniczówkę Wygodę (potem. niem. Ruhheide) podlegającą pod nadleśnictwo w Cierpicach. Opis statystyczny Wielkiego Księstwa Poznańskiego z 1846 nadal wymienia Wygodę jako karczmę majątku Kawęczyn. Pierwsza informacja na temat założenia wsi pojawia się dopiero w 1859 roku. Dziennik urzędowy Regencji Bydgoskiej informował wówczas o tym, że w powiecie inowrocławskim, na dawnym terenie należącym do dóbr Kawęczyn, powstała kolonia Wygoda. Nie mamy jednak pewności, czy aby na pewno jest to najstarsza wzmianka o wsi gdyż w tym samym dzienniku wymienia się także sąsiednią kolonię Dembiniec jako powstałą w 1859. W rzeczywistości Dembiniec powstał w 1830 i w odróżnieniu od Wygody jest zaznaczony jako osada na mapie z 1843. A zatem pewne jest to, że osada Wygoda powstała w latach 1846-1859 poprzez wyodrębnienie ziemi z majątku rodziny von Grehard (jeśli stało się to bliżej 1846) lub von Schenk (jeśli stało się to przynajmniej w 1857).
Kolonia Wygoda (Wygodda Colonie) podlegała pod parafię katolicką w Grabiu (przed 1848 prawdopodobnie pod Branno) i ewangelicką w Murzynku. Początkowo szkoła znajdowała się w Grabiu, a od lat. 80. XIX wieku na miejscu (szkoła parytetowa). Według statystyk z 1860 liczyła 13% ewangelików. Najwięcej protestantów wedle spisów statystycznych przypadło w 1871, a potem ich ilość malała. Według pierwszego polskiego spisu powszechnego z 1921 wieś liczyła 69 gospodarstw. Mieszkało tu 443 osoby z czego 14 (3%) to ewangelicy. We wsi istniały: gościniec, sklep, szkoła i wiatrak. W 1937 roku istniało 72 gospodarstwa. W okresie okupacji wieś przezwano Sandkiefern. Już wtedy następowały wysiedlenia z tytułu istnienia poligonu (nie tylko z powodu polskiej narodowości mieszkańców). Mapa z 1954 pokazuje Wygodę z adnotacją "zniszczona".
Ludzie
Księga adresowa z 1903: Banaszak, Bednarski, Fraase (nauczyciel), Luckna (nauczyciel), Mierzwiński, Schweigert (młynarz), Sobociński (sołtys)
Lista strat w I wojnie światowej: Bachorski, Banaszak, Barczak, Bawolski, Bednarski, Borszewski, Brickai, Cichorski, Ciesielski, Dankowski, Dittmann, Glasowski, Jankowski, Kazmierski, Komorowski, Kruger, Kucharski, Lewandowski, Litwicki, Lubawiński, Lunkowski, Ludtke, Nadolny, Pacolowski, Pawlowski, Przekwasiński, Raff, Rutkowski, Saya, Sobociński, Tomczak, Weber, Zagórski, Zieliński
Księga adresowa z 1928: Boesche (karczma/gościniec) Fryza (karczma/gościniec), Schweigert (wiatrak), Warda (artykuły kolonialne)
Księga adresowa z 1941: Kołodziyczak (sklep, gościniec), Schweigert (młynarz), Sobczak (krawiec)
Inne: Czachorowski
Bibliografia:
- 3077 Podgorz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1:25000, Preuss. Landesaufnahme, 1878.
- Amtsblatt der Königlichen Preußischen Regierung zu Bromberg, 1859, nr 19, s. 138.
- Adressbuch für die Stadt Inowrazlaw und die Kreise Inowrazlaw und Strelno : mit den Städten Urgenau, Kruschwitz, Strelno sowie Mogilno und Pakosch, 1903, s. 161.
- J. N. Bobrowicz, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, 1846, s. 480.
- Deutsche Reiches Adressbuch, 1941, s. 331.
- Die Geschichte, die wirtschaftliche und die kulturelle Entwickelung des Kreises Hohensalza bis zum Jahre 1911, 1911, s. 126-127.
- Informacje genealogiczne o rodzinie Czachorowskich, http://www.uwm.edu.pl/czachor/czachorowiana/sylwetki.htm
- Karte des Inowraclawer Kreises : Regr-Bezk- Bromberg, 1:150 000, 1843.
- Księga adresowa Polski, 1928, s. 1489.
- K. Perthees, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Brzeskiego Kuiawskiego y Inowrocławskiego, 1:225 000, 1785.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 23.
- O. Steinmann, Der Kreis Thorn. Statistische Beschreibung. Thorn 1866, s. 284.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. XIV, s. 88.
- Uebersicht der Bestandtheile und Verzeichniss aller Ortschadten des Bromberger Regierungsbezirks, 1818, s. 81.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks, Bromberg: Gruenauer, 1833, s. 75.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 84-85.