Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz na skraju terenu zabudowanego przy ul. Podgórnej, tuż za posesją nr 1, w odległości ok. 30 metrów od ulicy, na niewielkim wzniesieniu. Od południowego wschodu graniczy z posesją nr 1, z pozostałych stron z nieużytkami bądź gruntami ornymi.
Podstawowe informacje
| Data założenia | lata 60/70. XVIII w. |
| Wyznanie | żydowski |
| Kahał | Szubin (1934-1939), Barcin (1834-1932), prawdopodobnie Łabiszyn albo Inowrocław (przed 1834) |
| Synagoga | Barcin (1837) |
| Status | nieczynny |
| Powierzchnia | ~0,26ha |
| Nr działki | 98/2 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | brak* |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | śmieci, rozkopanie terenu |
| Stan zachowania | UPAMIĘTNIONY, Typ IIa |
| Data zamknięcia, likwidacji | -, II wojna światowa |
[*] Na cmentarzu znajduje się macewa z 1937. Najstarszy poświadczony pisemnie nagrobek z 1786 r. Na pewno w 1773 funkcjonował grabarz.
Ostatni pochówek odbył się w 1938 roku.
Roślinność
| Drzewa | topola,… |
| Krzewy | lilak, … |
| Inne | trawa, … |
Układ cmentarza nieznany z powodu braku nagrobków. Brak informacji o istnieniu alei. Brak pomników przyrody.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły ziemne | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Pola grobowe | NIE | - | - | - | - |
| Postumenty | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Krzyż | NIE | - | - | - | - |
| Inne | TAK | 1 | 2007 | granit | kamień pamiątkowy |
Na pewno pochowany został tu rabin Michel Siminski.
Inskrypcje - fot. Romuald Góralski, 2011, 2019;
Galeria zdjęć
fot. Romuald Góralski, 2019
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
 |
| fot. 14 |
 |
| fot. 15 |
 |
| fot. 16 |
fot. Romuald Góralski, 2011
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
 |
| fot. 9 |
 |
| fot. 10 |
 |
| fot. 11 |
 |
| fot. 12 |
 |
| fot. 13 |
Renowacja
Po wojnie teren cmentarza stanowił śmietnisko i miejsce nielegalnych żwirowisk.
W 2007 roku Urząd Miasta i Gminy Barcin upamiętnił cmentarz żydowski kamieniem z tablicą. W 2013 roku na cmentarzu ustawiono dwie macewy: jedna historyczna wystawiona dla Rojzy, córki rabina Michela Simińskiego, zmarłej w 1937 roku, a druga współczesna utworzona w miejscu pochówku rabina Michela Simińskiego.
Osadnictwo w Barcinie
Historia
Z pewnością Żydzi w Barcinie utworzyli kilkudziesięcioosobowa społeczność w II poł. XVIII wieku, aczkolwiek sporadyczne wzmianki o ich bytności w mieście pojawiają się już w dokumentach z XVII wieku. Według pruskiego katastru podatkowego w 1773 żyło w mieście 69 Żydów. Mała wspólnota posiadała nauczyciela i grabarza, a zatem cmentarz żydowski musiał istnieć już w latach 60/70 XVIII w. Wówczas mieścił się za miastem na terenie wsi Knieja. Gmina żydowska w Barcinie ukonstytuowała się w 1834 roku, a w 1837 wybudowano synagogę. Do tego czasu tutejsi żydzi stanowili część gminy w Łabiszynie bądź Inowrocławiu. Ilościowo najwięcej Żydów w Barcinie było w 1857, a potem nastąpił nieuchronny spadek członków gminy. U progu XX wieku ich kahał liczył mniej niż 100 osób. Nie wiadomo, czy mieli nauczyciela gdyż z danych z 1903 wynika, że dzieci uczył nauczyciel żydowski z Pakości. Do wyludnienia doszło tuż po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, gdy tutejsza społeczność liczyła 20 osób.
Od 1917 roku nikt nie administrował barcińską gminą żydowską. Nie wybrano nowych władz. Od 1932 roku gmina została włączona do gminy w Szubinie. Wówczas (1933) w Barcinie żyło tylko 5 Żydów. Majątek gminy stanowiła synagoga z przybudówką i ogrodem, cmentarz z kostnicą, karawanem i gruntem uprawnym oraz łąka. Synagoga miała skromne wyposażenie gdyż członkowie gminy odsprzedali część uposażenia Żydom z Łodzi. Już w 1929 roku Żydzi wyrazili zgodę na przekazanie synagogi miastu, by utworzyć tam przedszkole, ale sprawa nie została sfinalizowana jeszcze w 1939. Najprawdopodobniej przed 1 września 1939 Żydzi opuścili Barcin.
Ludzie
Żydzi ze pruskiego katastru z 1773: Leiser, Hirsch, Max Jude, Hirsch Lewin (gorzelnik), Schmul Moses (handlarz), Joachim Wolf (tkacz), Salomon Alexander, Arend Moses, Schmul Hirsch, Joseph (przewoźnik), Samuel Joseph (kowal), Rumprecht (grabarz), Hirsch (nauczyciel), Max Hirsch, Joseph Hirsch (dzierżawca), Markus Hirsch (rzeźnik), Leiser Littmann (felczer),
Lista naturalizowanych Żydów w 1836: Jakob Lewinsohn (gorzelnik i karczmarz), Hirsch Lippman (stolarz), Nathan Rogowski (gorzelnik i karczmarz), Moses Zacharias, David Zieliński (handlarz wełną), Heune Zielińska (wdowa po kupcu)
Ostatni zarząd gminy żydowskiej: Adolf Gerszon, Abraham Lachmann, Markus Markus
Bibliografia:
- 3270 Janowitz, Topographische Karte (Meßtischblatt) 1: 25 000, Reichsamt für Landesaufnahme, 1940
- B. Breslauer, Die Abwanderung der Juden aus der Provinz Posen, Berlin: Berthold Levy, 1909, tabela A.
- Cmentarz żydowski w Barcinie na stronie Kirkuty, http://www.kirkuty.xip.pl/barcin.htm
- A. Heppner, I. Herzberg, Aus Vergangenheit und Gegenwart der Juden und der juedischen Gemeinden in der Posener Landen, Koschmin-Bromberg, 1904, s.297-298.
- Informacje o cmentarzu żydowskim w Barcinie na stronach FODZ, http://fodz.pl/?d=10&id=45&l=pl
- T. Kawski, Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza i Pomorza w latach 1918-1942, 2012, s. 29-30.
- T. Kawski, Inwentarze gmin żydowskich z Pomorza i Wielkopolski wschodniej 1918/20-1932, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", 2006, nr 1, s. 77.
- R. Konieczka, Miejsca po synagogach i cmentarzach, Pałuki 2002, nr 37, wyd. internetowe z z 14.11.2006, http://palukitv.pl/teksty/karty-historii/364-miejsca-po-synagogach-i-cmentarzach.html
- Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1928, s. 1250-1251.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie, Warszawa: GUS, 1926, s. 89.
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. I, s. 106.
- Verzeichniss aller Ortschaften des Bromberger Regierungs-Bezirks : mit einer geographisch-statistischen Übersicht derselben, Bromberg, 1833, s. 126.
- Verzeichniss sämmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Bromberg, Bromberg: M. Aronsohn, 1860, s. 132.
- Verzeichniss sämmtlicher naturalisierten Israeliten in Grossherzogentum Posen, Bromberg: I. Hirschberg, 1836, s. 118.
- Zarys historii społeczności żydowskiej Barcina na stronie Aus der Geschichte der jüdischen Gemeinden in deutschen Sprachraum, http://www.xn--jdische-gemeinden-22b.de/index.php/gemeinden/a-b/2257-bartschin-posen
- Żydzi w Barcinie na portalu Wirtualny Sztetl, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/b/730-barcin