Położenie | Opis | Zdjęcia | Renowacja | Osadnictwo | Bibliografia
Położenie cmentarza - mapy
 |
Opis cmentarza
Położenie
Cmentarz położony był przy dzisiejszej granicy miasta Gniewkowa od strony zachodniej, przy ul. Powstańców Wielkopolskich. Jadąc drogą wojewódzką nr 246 w stronę Dąbrowy Biskupiej dojeżdżamy niemal pod Chrząstowo. Po prawej stronie mamy teren zielony - park z boiskiem, alejkami i betonowym kortem tenisowym. To właśnie w miejscu kortu znajdował się kirkut.
Podstawowe informacje
| Data założenia | 1800 |
| Wyznanie | żydowski |
| Kahał | Inowrocław (1932-1939 ), Gniewkowo (1834-1932), Inowrocław (1810-1834) |
| Synagoga | Gniewkowo |
| Status | zlikwidowany |
| Powierzchnia | ~0,15 ha (Geoportal) |
| Nr działki | 20/1 |
| Kształt | prostokąt |
| Najstarszy zachowany nagrobek | brak |
| Istniejąca dokumentacja | ? |
| Zagrożenia | - |
| Stan zachowania | ZLIKWIDOWANY I NIEUPAMIĘTNIONY, Typ I |
| Data zamknięcia , likwidacji | 1939, 1939 |
Roślinność
| Drzewa | - |
| Krzewy | - |
| Inne | - |
Brak drzewostanu, a co za tym idzie alei oraz informacji o pierwotnym rozplanowaniu cmentarza.
Nagrobki i inne elementy
| Nagrobki | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Cenotafy | NIE | - | - | - | - |
| Cippusy | NIE | - | - | - | - |
| Grobowce | NIE | - | - | - | - |
| Krzyże | NIE | - | - | - | - |
| Mogiły obmurowane | NIE | - | - | - | - |
| Obejścia | NIE | - | - | - | - |
| Obeliski | NIE | - | - | - | - |
| Płyty poziome | NIE | - | - | - | - |
| Płyty pionowe | NIE | - | - | - | - |
| Przyścienne | NIE | - | - | - | - |
| Elementy | |||||
| Rodzaj | Istnienie | Ilość | Data powstania | Materiał | Uwagi |
| Mur ogrodzeniowy | NIE | - | - | - | - |
| Brama | NIE | - | - | - | - |
| Kościół | NIE | - | - | - | - |
| Kaplica | NIE | - | - | - | - |
| Inne | NIE | - | - | - | - |
Brak informacji na temat grobów o znaczeniu historycznym oraz osób szczególnie zasłużonych.
Inskrypcje
Nie znaleziono. Cmentarz zlikwidowany.
Galeria zdjęć
fot. Michał P. Wiśniewski, 2014
 |
| fot. 1 |
 |
| fot. 2 |
 |
| fot. 3 |
 |
| fot. 4 |
 |
| fot. 5 |
 |
| fot. 6 |
 |
| fot. 7 |
 |
| fot. 8 |
Renowacja
Niemożliwa ze względu na zniszczenie cmentarza przez hitlerowców w 1939 r. i stworzenie tam betonowych kortów tenisowych.
Osadnictwo żydowskie w Gniewkowie.
Historia
Początki istnienia społeczności żydowskiej w Gniewkowie przypadają na lata 70. XVIII w. Wiadomo, że gmina podlegała kahałowi w Inowrocławiu od 1810 r. Usamodzielnienie nastąpiło w 1834 r. W 1879 r. wybudowano synagogę jednak dom modlitwy istniał już wcześniej od 1820 r. Miejscowi Żydzi byli przeważnie zamożnymi kupcami oraz przemysłowcami (właściciele młynów). Po 1920 r. ogromna większość gniewkowskich Żydów wyemigrowała, co zakończyło niepodległość gniewkowskiego kahału, który został przyłączony z powrotem do Inowrocławia w 1932 r.
W 1939 r. społeczność żydowska liczyła raptem 17 osób. Niemcy 3 osoby zastrzelili, a pozostałych wysiedlono. Cmentarz został kompletnie zdewastowany. Na jego miejscu wybudowano korty tenisowe (prawdopodobnie lata 80. XX w.)
Ludzie
Rabini: Stanisław Simon z Inowrocławia sprawował opiekę religijna od 1935 r.
Moritz Hirsch (właściciel młyna), Isidor Kallmann (właściciel młyna)
Bibliografia:
- 254 Argenau, Karte des Deutsches Reiches 1:100 000, Königlich-Preussische Landesaufnahme, 1893.
- A. Heppner, I. Herzberg, Aus Vergangenheit und Gegenwart der Juden und der juedischen Gemeinden in der Posener Landen, Koschmin-Bromberg, 1904, s. 294-296.
- T. Kawski, Gminy żydowskie pogranicza Wielkopolski, Mazowsza i Pomorza w latach 1918-1942, Toruń: Wydawnictwo Naukowe "Grado", 2010, s. 83-84.
- T. Kawski, Małomiasteczkowe judaica z Kujaw (XVIII-XX w.), "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", 1999, nr 3-4.
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych T. 10, Województwo Poznańskie. Warszawa: GUS, 1926, s. 21
- F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski i in., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Warszawa, 1880-1902, t. II, s. 627-628
- Zarys historii społeczności żydowskiej Gniewkowa na stronie Aus der Geschichte der jüdischen Gemeinden in deutschen Sprachraum. [dostęp: 01.10.2014]
- Żydowskie Gniewkowo na portalu Wirtualny Sztetl: http://www.sztetl.org.pl/pl/city/gniewkowo/ [dostęp: 09.07.2014]